انواع هپاتیت ، علائم هپاتیت و روش‌های درمان هپاتیت

هپاتیت( hepatitis ) یک بیماری مزمن کبدی است که سالیانه حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا می‌شوند. برخی از انواع هپاتیت بسیار خطرناک می‌باشد به‌طوری‌که جان فرد را به خطر می‌اندازد؛ سالیانه حدود 600 هزار نفر جان خود را در اثر این بیماری از دست می‌دهند. درحالی‌که برخی دیگر از انواع هپاتیت ممکن است حتی نیاز به درمان نداشته باشد و به‌راحتی قابل کنترل باشد. با توجه به اینکه کبد از جهاتی حیاتی‌ترین عضو بدن می‌باشد، بسیار مهم است که نسبت به سلامت آن بسیار حساس و جدی باشید. تشخیص سریع و زودهنگام هر اختلالی ازجمله هپاتیت، شانس درمان را تا حد چشمگیری افزایش خواهد داد. در این مقاله قصد داریم به‌طور کامل درباره انواع بیماری هپاتیت، علائم و راه‌های درمان آن با شما صحبت کنیم؛ با ما همراه باشید.

هپاتیت  ( hepatitis ) یک بیماری التهابی کبد است. این بیماری معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما علل احتمالی دیگری نیز برای هپاتیت وجود دارد. از دیگر علل ابتلا به هپاتیت می‌توان به‌نوعی بیماری خود ایمنی در کبد اشاره کرد که تحت عنوان هپاتیت خود ایمنی شناخته می‌شود. در هپاتیت خود ایمنی بدن شما آنتی‌بادی‌هایی بر ضد بافت کبد تولید می‌کند که باعث آسیب رساندن به آن می‌شوند. نوعی دیگر از هپاتیت نیز درنتیجه مصرف برخی از داروها، سموم و الکل اتفاق می‌افتد.

کبد شما در ناحیه فوقانی و سمت راست شکم شما قرار دارد. این بافت بسیار مهم، عملکردهای بسیار مهمی را که بر متابولیسم بدن شما تأثیر می‌گذارد، بر عهده دارد، ازجمله:

- تولید صفرا که برای هضم ضروری است.

- فیلتر سموم از بدن

- دفع بیلی‌روبین (محصولی حاصل از تجزیه گلبول‌های قرمز خون)، کلسترول، هورمون‌ها و داروها

- تجزیه کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها

- فعال‌سازی آنزیم‌ها که پروتئین‌های تخصصی برای عملکرد بدن هستند.

- ذخیره‌سازی گلیکوژن (نوعی قند)، مواد معدنی و ویتامین‌ها (A، D، E و K)

- سنتز پروتئین‌های خون، مانند آلبومین

- سنتز عوامل انعقاد خون

در حال حاضر تقریباً 4.4 میلیون آمریکایی با هپاتیت مزمن B و C زندگی می‌کنند که در ایران نیز، مهم‌ترین انواع هپاتیت به شمار می‌روند. طبق آمارهای اعلام‌شده، در ایران حدود 2 الی 7 درصد از جمعیت به‌نوعی با بیماری هپاتیت در ارتباط هستند. این در حالی است که بسیاری از افراد حتی نمی‌دانند که به هپاتیت مبتلا هستند.

عفونت‌های ویروسی کبد که به‌عنوان هپاتیت طبقه‌بندی می‌شوند شامل هپاتیت A، B، C، D و E می‌شود. هر نوع از هپاتیت توسط یک ویروس متفاوت ایجاد می‌شود. هپاتیت A همیشه یک بیماری حاد و کوتاه‌مدت است، درحالی‌که هپاتیت B، C و D به‌احتمال‌زیاد مزمن می‌شوند. هپاتیت E معمولاً حاد است و به‌ویژه در زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.

هپاتیت A در اثر عفونت با ویروس هپاتیت A (HAV) ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت بیشتر با مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع از شخص آلوده به هپاتیت A، منتقل می‌شود.

هپاتیت B از طریق تماس با مایعات عفونی بدن، مانند خون، ترشحات واژن یا مایع منی، حاوی ویروس هپاتیت B (HBV) منتقل می‌شود. استفاده از مواد مخدر تزریقی، رابطه جنسی با فرد آلوده یا به اشتراک گذاشتن ریش‌تراش با فرد آلوده، خطر ابتلا به هپاتیت B را افزایش می‌دهد. تخمین زده می‌شود که 1.2 میلیون نفر در ایالات‌متحده و 350 میلیون نفر در سراسر جهان با این بیماری مزمن زندگی می‌کنند.

هپاتیت C از ویروس هپاتیت C (HCV) ناشی می‌شود. هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن آلوده و یا از طریق مصرف داروهای تزریقی و تماس جنسی منتقل می‌شود. HCV از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی منتقله از خون در ایالات‌متحده است. تقریباً 2.7 تا 3.9 میلیون آمریکایی در حال حاضر با یک نوع مزمن از این عفونت زندگی می‌کنند. حدود 186 هزار نفر نیز در ایران مبتلا به این عارضه هستند.

هپاتیت D که به آن هپاتیت دلتا نیز گفته می‌شود، یک بیماری جدی کبدی است که در اثر ویروس هپاتیت D (HDV) ایجاد می‌شود. HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده ایجاد می‌شود. هپاتیت D یک نوع نادر از هپاتیت است که تنها همراه با عفونت هپاتیت B بروز می‌کند. ویروس هپاتیت D بدون وجود هپاتیت B نمی‌تواند تکثیر شود. این بیماری در ایالات‌متحده بسیار شایع است و در ایران شیوع زیادی ندارد.

هپاتیت E یک بیماری ناشی از آب است که در اثر ویروس هپاتیت E (HEV) ایجاد می‌شود. هپاتیت E به‌طور عمده در مناطقی با بهداشت ضعیف یافت می‌شود و به‌طورمعمول ناشی از مصرف آبی است که با مدفوع آلوده به ویروس، آلوده شده باشد. این بیماری در ایالات‌متحده شایع نیست. بااین‌حال، موارد هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است.

مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث آسیب کبدی و التهاب شود. به این حالت گاهی هپاتیت الکلی گفته می‌شود. الکل مستقیماً به سلول‌های کبد شما آسیب می‌رساند. با گذشت زمان، می‌تواند باعث آسیب دائمی شود و منجر به نارسایی کبد و سیروز، ضخیم شدن و زخم شدن کبد شود. سایر دلایل هپاتیت سمی شامل استفاده بیش‌ازحد یا مصرف بیش‌ازحد داروها و قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض سموم است.

در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن، کبد را به‌عنوان یک ماده مضر تلقی می‌کند و شروع به حمله به آن می‌کند. این بیماری باعث ایجاد التهاب مداوم کبد می‌شود که از عملکرد آن جلوگیری می‌کند. این بیماری در زنان سه برابر بیشتر از مردان است.

اگر به فرم‌های عفونی هپاتیت ( hepatitis ) مبتلا هستید، مانند هپاتیت B و C که مزمن هستند، ممکن است در ابتدا علائمی نداشته باشید. علائم تا زمانی که بیماری بر عملکرد کبد اثر نگذارد، ممکن است بروز نکند. در مقابل علائم و نشانه‌های هپاتیت حاد به‌سرعت ظاهر می‌شود. آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

خستگی، علائم مشابه با ابتلا به آنفلوانزا، ادرار تیره، مدفوع کم‌رنگ، درد شکم، از دست دادن اشتها و کاهش وزن بدون دلیل، زردی پوست و چشم که ممکن است علائم یرقان باشد.

هپاتیت مزمن به‌آرامی توسعه می‌یابد، بنابراین ممکن است علائم آن بسیار خفیف و تدریجی ظاهر گردد.

برای تشخیص هپاتیت، ابتدا پزشک از تاریخچه پزشکی شما سؤال می‌کند تا عوامل خطر را در مورد هپاتیت عفونی یا غیر عفونی تعیین کند. پزشک ممکن است به‌آرامی روی شکم شما فشار بیاورد تا ببیند آیا درد یا حساسیت وجود دارد یا خیر. پزشک ممکن است احساس کند که کبد شما بزرگ شده است و یا پوست یا چشم شما زرد است. پزشک در طول معاینه این نکات را یادداشت می‌کند و جهت تشخیص دقیق‌تر، آزمایشات دیگری را درخواست خواهد کرد.

آزمایشات عملکرد کبد از نمونه خون استفاده می‌کند تا میزان کارایی کبد شما را مشخص کند. نتایج غیر طبیعی این آزمایشات ممکن است اولین نشانه وجود مشکلی باشد، به‌خصوص اگر در معاینه فیزیکی، آثاری از بیماری کبدی نشان نداده باشید. سطح بالای آنزیم‌های کبد ممکن است نشانگر این باشد که کبد شما آسیب دیده یا عملکرد صحیحی ندارد.

اگر آزمایشات عملکرد کبد شما غیرطبیعی باشد، پزشک شما احتمالاً سایر آزمایشات خون را برای تشخیص منبع مشکل درخواست خواهد داد. این آزمایشات می‌تواند حضور نشانه‌های مرتبط با ویروس‌های ایجادکننده هپاتیت را در خونتان بررسی کند. همچنین می‌توان از آن‌ها برای بررسی آنتی‌بادی‌هایی استفاده کرد که در شرایطی مانند هپاتیت خود ایمنی شایع هستند.

سونوگرافی شکمی از امواج اولتراسوند برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخل شکم شما استفاده می‌کند سونوگرافی می‌تواند به پزشک در مشاهده موارد زیر کمک کند:

- وجود مایعات داخل شکمی

- آسیب یا بزرگ شدن کبد

- تومورهای کبدی

- ناهنجاری‌های کیسه صفرا و بانکراس

بیوپسی کبد یک روش تهاجمی است که پزشک شما با برداشت مستقیم نمونه بافت از کبد آن را انجام می‌دهد و تنها در موارد خاصی درخواست می‌شود. این کار از طریق پوست شما و با سوزن‌های مخصوصی قابل انجام است و نیازی به جراحی ندارد. به‌طورمعمول، از سونوگرافی برای راهنمایی پزشک در هنگام گرفتن نمونه بیوپسی استفاده می‌شود. این آزمایش به پزشک شما اجازه می‌دهد تا تعیین کند که چگونه عفونت یا التهاب بر کبد شما تأثیر گذاشته است.

گزینه‌های درمانی بستگی به این دارد که کدام نوع هپاتیت را دارید و عفونت شما از نوع حاد یا مزمن است.

هپاتیت A معمولاً نیازی به درمان ندارد، زیرا این یک بیماری کوتاه‌مدت است. اگر علائم باعث ناراحتی زیادی شود ممکن است استراحت در بستر توصیه شود. اگر دچار استفراغ یا اسهال هستید، با مصرف مایعات و نکات تغذیه‌ای توصیه‌شده توسط پزشک، قابل کنترل خواهد بود.

واکسن هپاتیت A برای جلوگیری از این عفونت موجود است. بیشتر کودکان واکسیناسیون را در سنین 12 تا 18 ماهگی آغاز می‌کنند که در دو نوبت انجام می‌شود. واکسیناسیون هپاتیت A برای بزرگسالان نیز موجود است و می‌تواند با واکسن هپاتیت B ترکیب شود.

هپاتیت B حاد نیازی به درمان خاصی ندارد. هپاتیت مزمن B با داروهای ضد ویروسی درمان می‌شود. این شکل از درمان می‌تواند پرهزینه باشد زیرا باید برای چند ماه یا سال ادامه یابد. درمان هپاتیت مزمن B همچنین نیاز به ارزیابی و نظارت منظم پزشکی دارد تا مشخص شود ویروس به درمان پاسخ می‌دهد یا خیر.

با واکسیناسیون می‌توان از هپاتیت B جلوگیری کرد. مراجع ذیربط در ایالات‌متحده، واکسیناسیون هپاتیت B را برای همه نوزادان توصیه می‌کند. سه سری واکسیناسیون، به‌طورمعمول در شش ماه اول کودکی انجام می‌شود. همچنین این واکسن برای کلیه کادر درمانی و پزشکی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، توصیه می‌شود.

از داروهای ضد ویروسی برای معالجه هر دو نوع حاد و مزمن هپاتیت سی استفاده می‌شود. افرادی که به هپاتیت مزمن C مبتلا می‌شوند به‌طورمعمول با ترکیبی از داروهای ضد ویروسی درمان می‌شوند. همچنین ممکن است برای تعیین بهترین نوع درمان، نیاز به آزمایش‌های بیشتری داشته باشند. افرادی که مبتلا به سیروز (زخم کبد) یا بیماری کبدی درنتیجه هپاتیت مزمن C هستند ممکن است کاندید پیوند کبد باشند.

در حال حاضر هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد.

در حال حاضر هیچ داروی ضد ویروسی برای درمان هپاتیت D وجود ندارد. بر اساس یک تحقیق منتشرشده در منبعی معتبر در سال 2013، دارویی به نام آلفا اینترفرون می‌تواند برای درمان هپاتیت D استفاده شود، اما تنها در حدود 25 تا 30 درصد از افراد بهبود نشان می‌دهkد. با دریافت واکسیناسیون هپاتیت B می‌توان از هپاتیت D نیز جلوگیری کرد، زیرا عفونت با ویروس هپاتیت B برای ایجاد هپاتیت D لازم است.

در حال حاضر، هیچ روش درمانی خاصی برای درمان هپاتیت E وجود ندارد زیرا عفونت اغلب حاد است و به‌طورمعمول به‌خودی‌خود برطرف می‌شود. به مبتلایان به این نوع عفونت اغلب توصیه می‌شود استراحت کافی داشته باشند، مایعات زیادی بنوشند، مواد مغذی کافی دریافت کنند و از مصرف الکل خودداری کنند. بااین‌حال، زنان باردار که به این عفونت مبتلا هستند نیاز به نظارت و مراقبت دقیق دارند.

کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزولون ، در درمان اولیه هپاتیت خود ایمنی بسیار مهم هستند. آن‌ها در 80 درصد از افراد مبتلا به این بیماری مؤثر هستند. آزوتیوپرین، دارویی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند، اغلب در درمان این عارضه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو می‌تواند همراه یا بدون کمک داروهای استروئیدی استفاده شود. سایر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند مایکوفنولات، تاکرولیموس و سیکلوسپورین نیز می‌توانند به‌عنوان گزینه‌های جایگزین آزاتیوپرین برای درمان استفاده شوند.

رعایت بهداشت یکی از راه‌های مهم برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A و E است. اگر شما به یک کشور درحال‌توسعه سفر می‌کنید، باید از مصرف این موارد خودداری کنید:

- نوشیدن آب محلی، یخ، صدف خام یا پخته نشده، صدف خام یا پخته نشده

از هپاتیت B، C و D که از طریق خون آلوده منتقل می‌شوند می‌توان به طرق زیر پیشگیری کرد:

- عدم استفاده از سوزن‌های مشترک در تزریقات دارو و یا مواد مخدر

- عدم استفاده از تیغ مشترک

- از مسواک شخص دیگران استفاده نکنید.

- عدم تماس با خونی که در محلی ریخته شده است.

هپاتیت B و C همچنین از طریق رابطه جنسی نیز منتقل می‌شوند. حفظ سلامت روابط جنسی و استفاده از کاندوم و محافظ، می‌تواند به کاهش خطر عفونت کمک کند.

استفاده از واکسن‌ هپاتیت کلید مهمی برای جلوگیری از هپاتیت است. واکسن‌هایی برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A در دسترس است. کارشناسان در حال تهیه واکسن‌هایی علیه هپاتیت C هستند. واکسن برای هپاتیت E در چین وجود دارد، اما در ایالات‌متحده و بسیار ی از کشورهای دیگر موجود نیست.

این بیماران دچار بی‌اشتهایی مفرط می‌شوند و در نتیجه مدت بسیار کوتاهی بخش اعظمی از وزن آنان از بین می‌رود، از این رو نخستین نکته رفع بی‌اشتهایی این بیماران است. از غذاهایی که می‌توانند اشتهای این افراد را تحریک کنند، باید به خوراکی‌هایی همچون سوپ رقیق و کم‌چرب، بیسکویت، کراکر، بستنی، ماست کم‌چرب و شیر اشاره کرد.
50 تا 55 درصد انرژی دریافتی فرد هپاتیتی باید از کربوهیدرات‌های پیچیده تامین شود. غلات کامل (به صورت پودر)‌ سیب‌زمینی آب‌پز و حبوبات کامل از منابع خوب کربوهیدرات‌های پیچیده به شمار می‌روند، یک رژیم غذایی صحیح رژیمی است که روزانه حداقل یک وعده کامل از حبوبات پخته شده به میزان 100 تا 150 گرم یا 3 عدد سیب‌زمینی متوسط را در خود داشته باشد.
یک فرد هپاتیتی باید روزانه‌ 5.1تا 2.1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن پروتئین دریافت کند، این موضوع اهمیت بسیار زیادی در حفظ وزن بیمار دارد، از این رو باید بادقت رعایت شود.
توصیه می‌شود 30 تا 35 درصد کل کالری مورد نیاز فرد مبتلا از چربی‌های اشباع نشده تامین شود که در این میان روغن زیتون، روغن کانولا و روغن دانه انگور از بهترین‌هاست.
ویتامین‌هایی که به نوعی کبد در ساخت آنها دخیل است، در طی این بیماری کاهش می‌یابند و بدن با کمبود آنها و عوارض ناشی از آن مواجه می‌شود، ویتامین‌های  K  و C، B از جمله این ویتامین‌ها محسوب می‌شوند، به همین سبب توصیه می‌شود روزانه حداقل‌ 2 واحد میوه یا آب میوه طبیعی و 2 واحد سبزی تازه در رژیم غذایی فرد گنجانده شود.
سالادهای پرچرب، مایونز، زرده تخم‌مرغ، پوست مرغ، گوشت‌های چرب شامل گوشت گوساله ‌یا گوسفند چرب، ماهی چرب، انواع کیک و شیرینی از جمله غذاهایی است که باید از خوردن آنها پرهیز شود.

گردآوری و تنظیم: دکتر روزا ابوالقاسم