نقرس چیست و علائم وراههای درمان آن کدامند؟

علائم ، تشخیص و روشهای درمان بیماری نقرس

 

نقرس( Gout ) اصطلاحی عمومی برای انواع اختلالات ناشی از تجمع اسید اوریک در بدن است. این اختلال معمولاً روی پاهای شما تأثیر می‌گذارد. اگر مبتلا به نقرس هستید، احتمالاً تورم و درد در مفاصل کف پای خود، به‌ویژه انگشتان بزرگ پا احساس خواهید کرد. درد ناگهانی و شدید ناشی از حملات نقرس باعث می‌شود احساس کنید که پای شما در آتش قرار دارد! نگران نشوید، در این مقاله قصد داریم به‌طور کامل و جامع شما را با علائم و نشانه‌های این اختلال و راههای درمان نقرس، آشنا کنیم؛ پس با ما همراه باشید.

نقرس چیست؟

برخی از افراد اسید اوریک زیادی در خون خود دارند، اما هیچ علامتی ندارند. به این حالت، نقرس ( Gout ) بدون علامت گفته می‌شود. علائم حاد نقرس در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل، به‌سرعت ظاهر می‌شود و 3 تا 10 روز ادامه می‌یابد. درد و تورم شدید خواهید داشت و ممکن است در مفاصلتان احساس گرما کنید. بین حملات نقرس معمولاً هیچ علائمی ندارید.

این علائم و نشانه‌ها معمولا در یک مفصل بروز می‌کنند. مفصل درگیر به‌دلیل التهاب، درد شدیدی دارد و به هر گونه تماس به‌شدت حساس است. افراد مبتلا به نقرس معمولا هنگام حملات نقرسی حتی تحمل وزن یک ملحفه را هم روی مفصل آسیب‌دیده ندارند. مفصل درگیر به‌شدت متورم، قرمز و داغ می‌شود.

نقرس بیشتر مفاصل اندام‌های پایینی را درگیر می‌کند. بیشترین مفصلی که معمولا درگیر این بیماری می‌شود، شست پا است. البته ابتلای دیگر مفاصل بدن مانند مفصل پا، زانو، آرنج، قوزک، مچ، دست‌ها یا هر مفصل دیگری دور از انتظار نیست. هرچه نقرس شدیدتر و طولانی‌تر باشد، احتمال اینکه اندام‌های بیشتری دچار التهاب شوند، نیز بیشتر می‌شود.

مشاهده‌ی گره‌های تیفوسی حاکی از تجمع بالای اسید اوریک در خون است. درواقع تشکیل این گره‌ها بر روی مفاصل نشان می‌دهد که میزان اسید اوریک طی سال‌های متمادی در خون بسیار بالا بوده است. بروز بیماری تیفوس ثابت می‌کند که بدن درگیر بیماری نقرس نیز هست و استفاده از داروهای مناسب برای درمان لازم و ضروری است.

وجود نقرس کنترل‌نشده ممکن است منجر به آسیب جدی در مفاصل و بدشکلی آنها شود. تشکیل سنگ‌های کلیوی نیز یکی دیگر از علائم بیماری نقرس و تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در کلیه است.

درمان سریع برای جلوگیری از مزمن شدن نقرس مهم است. هشیار بودن نسبت به علائم و مراجعه به‌موقع به پزشک، می‌تواند از بروز مشکلات و عوارض دائمی ناشی از این بیماری پیشگیری کند.

تجمع اسید اوریک در اثر تجزیه پورین‌ها در خون، باعث ایجاد نقرس می‌شود. شرایط خاصی مانند اختلالات خونی و متابولیسم یا کم‌آبی بدن باعث می‌شود بدن شما بیش‌ازحد، اسید اوریک تولید کند. برخی از مشکلات کلیوی، تیروئید یا یک اختلال ارثی خاص نیز می‌تواند باعث شود اسید اوریک اضافی به‌سختی از بدن دفع گردد.

عوامل و شرایط زیر، احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند:

- چاقی

- ابتلا به دیابت یا پیش دیابت

- کمبود آب شدید بدن

- آسیب‌های مفصلی و عفونت ها

- مردان میانسال یا زنان یائسه 
- مصرف بیش‌ازحد غذاهای سرشار از پورین، مانند گوشت قرمز، جگر و ماهی‌های خاصی
- وراثت

- نوشیدن بیش‌ازحد الکل

- مصرف طولانی‌مدت داروهایی مانند دیورتیک ها (ادرار آورها) و سیکلوسپورین ها

- ابتلا به بیماری‌هایی چون فشار خون بالا، بیماری‌های کلیوی، نارسایی احتقانی قلب، بیماری تیروئید، دیابت یا آپنه خواب

در برخی از افراد ابتلا به نقرس، دلیل رژیم غذایی آن‌ها است. باید بدانید که کدام غذاها حاوی مقدار زیادی از پورین‌ها هستند که در بیماران مبتلا به نقرس، تولید اسید اوریک می‌کنند.

پزشک شما می‌تواند بر اساس بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه بدنی و علائم شما، نقرس ( Gout ) را تشخیص دهد. پزشک شما پس از خواستن شرح دردهای مفصلی شما، دفعات مواجهه با آن و میزان قرمزی و تورم نواحی درگیر با عارضه، می‌تواند به تشخیص بیماری نزدیک شود. همچنین ممکن است پزشکتان جهت اطمینان از حضور اسید اوریک در مایع اطراف مفاصلتان، آزمایشاتی را درخواست کند، نظیر آزمایش مایع مفصلی. پرتونگاری مفاصل نیز در برخی موارد، درخواست می‌شود. درصورتی‌که هریک از علائم مرتبط با بیماری نقرس را در خود می‌بینید، حتی از نوع خفیف، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا بتواند قبل از پیشرفت بیماری، درمانتان را آغاز نماید.

در صورت عدم درمان، نقرس درنهایت می‌تواند منجر به آرتروز شود. این وضعیت دردناک می‌تواند مفصل شما را به‌طور دائم آسیب‌دیده و متورم کند. برنامه درمانی که پزشک توصیه می‌کند بستگی به مرحله و شدت نقرس شما دارد. داروهای نقرس که برای این بیماری تجویز می‌شوند به یکی از دو روش زیر به بیماران کمک خواهند کرد:

- دسته اول، درد را تسکین داده و التهاب را کاهش می‌دهند؛ مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) (نظیر آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن)، کلشی سین و کورتیکواستروئیدها

- دسته دوم،با کاهش سطح اسید اوریک در خون، از حملات نقرس پیشگیری می‌کنند؛ مانند مهارکننده‌های گزانتین اکسیداز مانند آلوپورینول و فبوکسوستات و پروبنسید

همراه با داروها، پزشک شما ممکن است تغییرات شیوه زندگی را برای کمک به مدیریت علائم و کاهش خطر حملات نقرس در آینده، به شما توصیه کند. به‌عنوان‌مثال ممکن است از شما بخواهد:

- میزان مصرف الکل را قطع کرده و یا به‌شدت کاهش دهید

- اضافه وزن خود را کاهش دهید.

- سیگار را ترک کنید.

بعضی از غذاها به‌طور طبیعی دارای پورین هستند که در بدن شما به اسید اوریک تجزیه می‌شود. بیشتر افراد مشکلی با غذاهای دارای مقدار بالای پورین ندارند، اما اگر بدن شما در پاک‌سازی مقادیر بالای اسید اوریک به دلایل ذکرشده مشکل داشته باشد، ممکن است لازم باشد که از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های زیر تا حد زیادی خودداری کنید:

گوشت قرمز، جگر، غذاهای دریایی خاص مانند میگو، صدف، حلزون و ماهی کاد، الکل، دخانیات و نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای حاوی قند فروکتوز نیز می‌توانند مشکل‌ساز باشند، حتی اگر حاوی پورین نباشند.

در کنار دارو درمانی مصرف برخی از مواد غذایی نیز  می‌توانند به کاهش سطح اسید اوریک خون کمک کرده و از حملات نقرس جلوگیری کنند. ازجمله می‌توان به ترکیبات زیر اشاره کرد:
خوشبختانه در کنار مصرف داروها، برخی گزینه های غذایی نیز قادر به کاهش سطوح اسید اوریک خون هستند:
- کنگر فرنگی سرشار از مواد معدنی، ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها و همچنین فیبر و پروتئین است. کنگر فرنگی خاصیت دیورتیک دارد و به همین دلیل سبب دفع اسید اوریک و سایر سموم از طریق  ادرار میشود.
- پیاز یک گزینه غذایی عالی برای کاهش اسید اوریک خون است.
- مکملهای ویتامین C- ویتامین سی می تواند به کاهش سطح اسید اوریک در خون کمک کند. بنابراین، درباره مصرف مکمل ویتامین C با پزشک خودتان مشورت کنید و در صورت امکان، میزان مصرف این مکمل را به ۵۰۰ میلی گرم در روز برسانید.
- نوشیدن آب به مقدار ۲ تا ۴ لیتر (۸ تا ۱۶ لیوان) در روز، باعث می شود اسید اوریک بیشتری از کلیه ها دفع شود. (حتما ۱ لیوان آب، قبل از خواب بنوشید زیر این کار به کم شدن اسید اوریک کمک  میکند.) دقت کنید منظور نوشیدن آب است نه هر نوشیدنی دیگری.
- سیب- زمانی که از انباشت بیش از حد اسید اوریک در خون رنج می برید، مصرف این میوه را فراموش نکنید. مصرف سیب منجر به از بین بردن تمام سموم اضافی از بدن می شود. علاوه بر این،   سرکه سیب سم زدای طبیعی است، و به حذف مواد زائد مانند اسید اوریک بدن کمک می کند.
- آب لیمو خاصیت قلیایی دارد و منجر به خنثی شدن اسید اوریک خون می وشد. ویتامین سی موجود در آن نیز منجر به دفع اسید اوریک می شود. صبح ها با معده خالی یک لیوان آب گرم را به همراه لیمو بنوشید و برای چند هفته این کار را تکرار کنید تا شاهد کاهش اسید اوریک خون باشید.
- مصرف روغن زیتون به جای روغن نباتی و یا کره نقش مهمی در کاهش اسید اوریک خون دارد. روغن زیتون سرشار از ویتامین E و آنتی اکسیدان ها است و در کاهش التهاب بدن نیز نقش دارد.
- شیر کم چرب - این نوع شیر سبب کاهش جذب مجدد اسیداوریک و از بین رفتن آن از طریق کلیه ها می شود. نوشیدن ۱ تا ۵ فنجان شیر کم چرب در روز توصیه می شود. شما همچنین می توانید به جای شیر از ماست و سایر محصولات لبنی کم چرب استفاده کنید.
- آب سبزیجات تیره رنگ خاصیت قلیایی دارد و غنی از ویتامین C و کلروفیل است که منجر به سم زدایی از بدن می شود. آب سبزیجات تیره رنگ منبع خوب پروتئین و اسیدهای آمینه است که مصرف آن با لیمو منجر به کاهش اسید اوریک بدن می شود.
همچنین مصرف گیلاس ترش، زنجبیل، سرکه سیب، کرفس، چای گزنه، قاصدک، و دانه خارخاسک نیز در کاهش اسید اوریک موثر هستند.

مصرف منیزیم نیز تأثیر خوبی در بهبود علائم بیماری نقرس دارد. اگرچه تمامی موارد ذکرشده در بالا می‌توانند اثرات خوبی در این بیماران داشته باشند اما جای دارودرمانی را نمیگیرند.


گردآوری و تنظیم: دکتر روزا ابوالقاسم