پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان یا استئوپروز Osteoporosis به معنی کم شدن تراکم استخوان است که باعث کاهش استحکام استخوان و شکستگی استخوان ها میشود. پوکی استخوان معمولاٌ بتدریج پیشرفت میکند و به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان تشخیص داده میشود.

پوکی استخوان میتواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولا در ستون مهره ها، لگن، مچ دست و دنده ها بیشتر دیده میشود.

 پوکی استخوان چیست و راههای درمان آن کدام است؟

این بیماری در دوران سالخوردگی و یائسگی بیشتر دیده میشود .همچنین کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی و استعمال دخانیات مانند سیگار باعث پوکی استخوان می‌شود.

پوکی استخوان در بعضی افراد بیش از دیگران دیده می‌شود. تراکم و قدرت استخوان تحت تأثیر متغیرهای ژنتیکی و محیطی ## سن وشیوه زندگی تغییر میکند. به‌طورمعمول تراکم استخوان مردان بیش از زنان است پس زنان بیش از مردان دچار پوکی استخوان می‌شوند .

عامل بعدی در بروزپوکی استخوان کاهش دریافت کلسیم و ویتامین D از طریق مواد غذایی ویا مکملهای غذایی است. ژنتیک نیز نقش موثری در ابتلاء به پوکی استخوان دارد در کسانی که سابقه خانوادگی شکستگی دارند، افراد لاغراندام و افراد باپوست خیلی روشن احتمال استئوپروز یا پوکی استخوان بیشتر است. نژاد آفریقایی نیز استخوان‌های مستحکم تری نسبت به نژاد سفید دارند.همچنین مصرف برخی از داروهای حاوی کورتیکوستروئید و مصرف هپارین و فنی توئین و همچنین در کسانی که به علت ابتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی هستند پوکی استخوان بیشتر دیده می‌شود .

عادات یا شیوه زندگی نادرست نیز تاثیر بسزایی در احتمال پوکی استخوان دارا میباشد . کسانی که ورزش و فعالیت بدنی کمی دارند و همچنین افرادی که عادت به مصرف سیگار یا الکل دارند بیشتر مبتلابه پوکی استخوان و استئوپروز می‌شوند.  برخی از بیماریها نیزاحتمال استئوپروز را افزایش میدهد مانند: بیحرکتی طولانی بر اثر سکته مغزی  ## بیماریهای گوارشی که منجر به کاهش جذب کلسیم و ویتامین D  میشود ## وجود بیماری مزمن مانند روماتیسم مفصلی یا نارسایی مزمن کبد## سطح پایین تستوسترون در مردان ##کم کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید.

درمان پوکی استخوان

پوکی استخوان به روش‌های متعددی بنا به شرایط حال بیمار درمان می‌شود. رژیم‌های غذایی و فعالیت‌های روزانه تأثیر زیادی بر درمان این بیماری دارند.

 درمان دارویی

 اساسی‌ترین درمان پوکی استخوان استفاده از مقادیر کافی کلسیم و ویتامین دی است. تمام بیماران مبتلابه پوکی استخوان باید مکمل‌های دارویی کلسیم و ویتامین دی دریافت کنند. همراه با این دو مکمل، پزشک معالج معمولاً از یک داروی ضد پوکی استخوان هم استفاده می‌کند.

برخی از متخصصان معتقدند که پس از سن 30 سالگی احتمالاً دیگر خوردن کلسیم اثری در افزایش تراکم استخوان ندارد، ولی در به تأخیر انداختن پوکی استخوان مؤثر است و از شکستگی جلوگیری می‌کند. زنان باید وقتی که وارد سن یائسگی می‌شوند، دارای استخوان‌های قوی باشند؛ زیرا در آن دوران تولید هورمون زنانگی استروژن قطع می‌شود و کلسیم استخوان‌ها با سرعت چشمگیری از بین می‌رود؛ بنابراین باید با مصرف کلسیم کافی (حدود 1000-900 میلی‌گرم در روز بعد از دوران یائسگی)، سرعت از دست رفتن کلسیم استخوان را کاهش داد. حتما به دوز  کلسیم  مصرفی خود توجه کنید.

ویتامین D برای حفظ استحکام استخوان‌ها به‌خصوص در زنان سالخورده بسیار مؤثر است. بدون ویتامین D ## رشد استخوان‌ها به‌کندی صورت می‌گیرد. بر اساس مطالعات انجام شده ، زنان بعد از دوران یائسگی احتیاج بیشتری به ویتامین D دارند و لازم است 10 درصد بیشتر از استاندارد روزانه (حداقل 220 واحد)، ویتامین D  مصرف کنند. نیاز به ویتامین D در فصل زمستان بیشتر اهمیت می‌یابد؛ زیرا نور آفتاب که منبع تولید این ویتامین است به علت پوشیدگی کامل بدن، کمتر به بدن انسان می‌رسد و لذا مقدار ویتامین D بدن در زمستان پایین می‌آید. می توان از مکمل های غذایی ویتامین دی جهت جبران آن استفاده نمود.

 درمان غیر داروئی

تغییر عادات زندگی یعنی پرهیز از الکل و دخانیات و داشتن تغذیه سالم و ورزش روزانه و منظم از سنین نوجوانی نقش بسزایی در کاهش ابتلاء به پوکی استخوان دارد.

انجام منظم فعالیت‌های ورزشی جدا از منافع زیادی که برای بدن دارد خصوصاً در مورد استخوان موجب استحکام  آن خواهد شد. همانند مصرف کلسیم و ویتامین دی و دیگر اصول یک تغذیه مناسب، انجام منظم ورزش‌های ایستاده (حداقل روزی 30 دقیقه ) نیزمانند پیاده روی و کوهپیمایی ## فوتبال ## تنیس و ...می‌تواند تأثیر به سزایی در افزایش تراکم استخوان داشته باشد.

برای پیشگیری از پوکی استخوان از خوردن غذاها و نوشابه‌هایی که موجب از دست رفتن کلسیم می‌شوند، اجتناب کنید و مصرف قهوه را به کمتر از سه فنجان در روز تقلیل دهید. همچنین مصرف سدیم و نمک طعام را که ممکن است کلسیم بدن را کاهش دهد ، محدود نمایید.

پس به خاطر داشته باشید که با رژیم غذایی مناسب که در آن مصرف کلسیم و ویتامینD رعایت شده باشد و روزانه حداقل نیم ساعت ورزش منظم ## می توان احتمال ابتلا به پوکی استخوان را به حداقل رساند.

دکتر روزا ابوالقاسم